Walka o rynek estetyczny trwa

Wspomniany powyżej problem, zasadniczo dotyczy uprawnień do wykonywania zabiegów z zakresu szeroko pojmowanej medycyny estetycznej (zarówno tych mniej, jak i bardziej inwazyjnych). Środowisko lekarskie stoi na stanowisku, że zabiegi z zakresu zaawansowanej pielęgnacji są zarezerwowane wyłącznie dla lekarzy, a kosmetolodzy wykonują zabiegi, do których nie są uprawnieni. Z drugiej strony kosmetolodzy podkreślają, że posiadają wiedzę, kompetencje i odpowiednie kwalifikacje zawodowe, pozwalające wykonywać zabiegi z zakresu medycyny estetycznej. W przepisach prawa unijnego, które zaczną obowiązywać od 26 maja 2020 r., lekarze widzą idealną okazję do uregulowania kluczowych kwestii. Ugrupowania medyczne stawiają jednoznaczne postulaty. Sugerują ograniczenie kręgu osób uprawnionych do wykonywania zabiegów medycyny estetycznej oraz wyraźne określenie granic ich kompetencji. Wspomniane powyżej postulaty, mają na celu ograniczenie stosowania wyrobów medycznych wyłącznie przez lekarzy ze względu na „naruszenie ciągłości ciała”. Do takich wyrobów należą:

• kwas hialuronowy i inne tzw. wypełniacze,
• wszelkie substancje podawane poprzez iniekcję albo wkłucie,
• nici liftingujące,
• osocze bogatopłytkowe,
• inne substancje niebędące lekami stosowane do celów estetycznych poprzez wprowadzone do ludzkiego ciała poprzez iniekcję albo nakłucia (nie dotyczy barwników do tatuaży),
• urządzenia oddziaływujące energią prądu elektrycznego oraz fal elektromagnetycznych lub mechanicznych o gęstościach mocy przekraczających wartość 1000mW/cm2 w punkcie najsilniejszego oddziaływania na tkankę.

Powyższe ograniczenia mogą spowodować, że kosmetolog nie będzie miał uprawnień do wykonania, chociażby makijażu permanentnego.  

Od strony prawnej

Należy zacząć od określenia, czym tak naprawdę jest medycyna estetyczna. W wypowiedziach specjalistów można spotkać się z określeniem tej gałęzi, jako dziedziny interdyscyplinarnej, która swoim zakresem obejmuje w pewnym obszarze, chociażby dermatologię, kosmetologię czy stomatologię (estetyczną), a przeprowadzane zabiegi są zabiegami niechirurgicznymi, natomiast ich celem jest korygowanie defektów estetycznych. W związku z tym nie można przypisać medycynie estetycznej miana specjalizacji lekarskiej ani określać jej jako wyłącznej części istniejących już specjalizacji, ponieważ jest to dziedzina zbyt szeroka, by zamknąć ją w ramach jednej specjalności.

Następnie należy zastanowić się nad kwestią sporną, a mianowicie nad tym czym są zabiegi estetyczne, a także czy mieszczą się w granicach świadczeń zdrowotnych? Zgodnie z art. 5 pkt 40 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (Dz. U 2004 nr 210 poz. 2135 ze zm.) oraz art. 2 pkt 10 ustawy o działalności leczniczej (Dz. U. 2011 nr 112 poz. 654 ze zm.) świadczeniem zdrowotnym jest - działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania.

Mając na uwadze regulacje prawne, a także utrwaloną w doktrynie i orzecznictwie koncepcję o podziale zabiegów estetycznych na lecznicze i stricte estetyczne można przyjąć, że zabiegi zmierzające jedynie do poprawy urody nie mieszczą się w granicach pojęcia świadczenia zdrowotnego. W związku z tym, aby mówić o legalności zabiegów, podejmowanych wyłącznie ze względów estetycznych, należy  zwrócić uwagę na następujące elementy:

• cel kosmetyczny (dążenie do usunięcia wady urody);
• wykonanie zabiegów przez osobę uprawnioną, posiadającą określone uprawnienia i kwalifikacje do wykonania zabiegu, (np. posiadającą stosowne dyplomy i certyfikaty z kursów lub szkoleń);
• świadoma zgoda wyrażona po zapoznaniu się z szeregiem kluczowych kwestii związanych z zabiegiem oraz wyczerpującymi informacjami na temat ryzyka (w formie pisemnej dla celów dowodowych);
• wykonanie zabiegu zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej (lege artis);
• ryzyko wystąpienia powikłań na poziomie nie wyższym niż przeciętne.

Brak dalszych regulacji ustanawiających szczególny reżim prawny związany z tego typu zabiegami, pozwala na wysunięcie ostatecznego wniosku - wbrew opinii środowiska lekarskiego, posiadający stosowne kwalifikacje kosmetolodzy, jak i kosmetyczki, mają prawo do wykonywania zabiegów medycyny estetycznej o charakterze nieleczniczym, wykonywanych wyłącznie w celu poprawy urody. Uprawnienie to dotyczy zarówno zabiegów małoinwazyjnych, jak i inwazyjnych (m.in. laseroterapia, peeling chemiczny, mezoterapia) po spełnieniu określonych wymogów, np. po uzyskaniu kwalifikacji w ramach szkoleń przeprowadzanych przez odpowiednie podmioty, w tym przez lekarzy. Poruszając temat uprawnień, warto zastanowić się również nad tym, czy lekarze są osobami, które powinny zajmować się zabiegami estetycznymi, ponieważ zgodnie z art. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej misja zawodu lekarza nie jest związana z branżą estetyczną.

Mit przerywania ciągłości tkanek (naskórka)

Jest to jedna z najczęściej powielanych informacji, a zarazem najbardziej chwytliwe kłamstwo uderzające w kosmetologów i kosmetyczki. Wspomnieć należy, że zabiegi takie, jak np. manicure i pedicure mogą wiązać się z przerwaniem ciągłości naskórka, w związku z tym, na tego typu zabiegi powinniśmy udać się do lekarza, nieprawdaż? W końcu lekarze sami wysuwają takie postulaty. Otóż nie. Twierdzenie, że nikt oprócz lekarzy nie może wykonywać zabiegów polegających na przerwaniu ciągłości tkanek, jest błędne. Wystarczy spojrzeć na przepisy ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2008 Nr 234 poz. 1570 ze zm.), w której art. 16 pkt 1 stanowi:

Osoby inne niż udzielające świadczeń zdrowotnych podejmujące czynności, w trakcie wykonywania których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich, są obowiązane do wdrożenia i stosowania procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi.

Analizując zacytowany przepis, można stwierdzić, że regulacje prawne w sposób jasny i jednoznaczny dopuszczają możliwość wykonywania zabiegów, w których dochodzi do przerwania ciągłości tkanki ludzkiej, przez m.in. kosmetologów czy kosmetyczki. Co więcej, ustawodawca, przewidując taką możliwość, wskazuje jakie obowiązki powinny powyższe osoby spełnić. Konkluzja jest więc następująca - na podstawie przepisów rangi ustawowej i rozporządzeń nie ma przeciwwskazań do wykonywania omawianych zabiegów przez kosmetologów, jak i kosmetyczki. Istotnym jest, by wykonywany zabieg miał na celu regenerację, pielęgnację i upiększanie ciała, a swoim zakresem nie mieścił się w zakresie zabiegu leczniczego.

Możliwe rozwiązanie

Do problematycznych kwestii z dziedziny medycyny estetycznej, należy zaliczyć m.in.:

1. Brak definicji - zasadnym byłoby zdefiniowanie tego, czym jest medycyna estetyczna, czym są zabiegi estetyczne, a także określenie, jaki jest ich zakres.
2. Brak jednoznacznego określenia, kto mógłby wykonywać zabiegi, a także brak określenia czy zabiegi inwazyjne mogą być wykonywane przez kosmetologów w gabinetach kosmetycznych.
3. Określenie, jakie zabiegi mogliby wykonywać kosmetolodzy, kosmetyczki i technicy usług kosmetycznych.
4. Regulacja zawodów z branży - czy kosmetolodzy, technicy usług kosmetycznych i kosmetyczki powinni mieć różne, czy takie same uprawnienia? Czy zasadnym byłoby utworzenie samorządu zawodowego wraz z rejestrem osób uprawnionych do jego wykonywania?
5. Kosmetolodzy - czy uznać kosmetologa za zawód medyczny? (Taka inicjatywa była podejmowana już w 2005 r.). Jest to jedno z prostszych rozwiązań, zarazem na korzyść kosmetologów, jak i pacjentów. Co zatem z innymi zawodami?

Niestety naten moment, opisany powyżej problem nadal pozostaje nieuregulowany na gruncie prawa polskiego. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie, jak wyglądają pod względem formalno-prawnym zagadnienia dla osób potencjalnie zainteresowanych tematem, ale także dla osób niezadowolonych ze skutków, jakie mogą przynieść planowane zmiany.

Autor: Mateusz Skrzypczyk